Berichten in de categorie: Rudi J.H. Jansen

In 1929 zijn de Staatsmijnen begonnen met opleidingen voor jonge mijnwerkers. 4 uur per dag leesband ……… de andere vier uren werden besteed aan mijnbouwkunde, tuinbouw, rekenen, taal, zang, godsdienst en sport.

Vanaf januari 1945 startte de OVS (Staatsmijn Hendrik als eerste). Er waren 11 Ondergrondse VakScholen, iedere mijn had er één behalve de ON3 en ON4, zij hadden samen één OVS. 

De OVS van de Oranje Nassau Mijn 1 lag aan de Huskensweg en werd op 27 april 1948 door prinses Juliana bezocht, de officiële ingebruikname was begin 1949.

De OVS opleiding duurde drie jaar en begon direct na de lagere school. Zie het als een praktijkschool waar mijnwerkers werden opgeleid op een scouting achtige manier waarbij een jeugdleider een troep (vier groepen van zes studenten) onder zijn hoede had. Het doel was een sterke, gezonde, fitte, gehoorzame, hardwerkende, plichtsgetrouwe mijnwerker te vormen. 

Het bouwbureau van de Oranje Nassau Mijnen, o.l.v. ir. Flohil en Stevens heeft dit gebouw ontworpen in de vorm van een limburgse boerderij met een binnenplaats. Op die binnenplaats werd elke werkdag de Nederlandse vlag gehesen en werd de OVS wet voorgelezen, dat zijn 10 geloften waaraan elke OVS-er zich moest houden. 

1. Op mijn eer kan men vertrouwen.

2. Ik wil trouw zijn aan God, ouders, leiders en land.

3. Ik wil een vriend zijn voor allen.

4. Ik wil ridderlijk zijn.

5. Ik wil flink de handen uit de mouwen steken; wat ik doe, doe ik goed.

6. Ik wil spaarzaam zijn.

7. Ik blijf opgewekt onder alle moeilijkheden.

8. Ik wil een goed vakman worden.

9. Ik wil een beschermer zijn van de natuur.

10. Ik wil gehoorzaam zijn, zonder tegen te spreken.

Helaas is door de moderne aanbouw links en rechts veel van het originele karakter van het gebouw verloren gegaan. 

Op de linker zijgevel van het gebouw zien we het beeld van de heilige Barbara, de beschermheilige van o.a. de mijnwerkers. Het beeld is in 1949 gemaakt door Harrie Stump. Sint Barbara is te herkennen aan het torentje dat in ieder beeld is afgebeeld.

In de twee voormalige klaslokalen aan de voorzijde van het pand zijn in augustus 1948 door Eugene Eggen (1921 Ulestraten- 2000 M’trcht) muurschilderingen aangebracht. De muurschilderingen zijn helaas ernstig beschadigd.

De opleiding aan de OVS zag er als volgt uit:

Het eerste jaar stond in het teken van algemene ontwikkeling gericht op het mijnwerkers vak. Werken in de jeugdwerkplaats, troepwerk, werken in de tuin en theorielessen. Het eerste jaar werd afgesloten met een week kamperen op het opleidingscentrum Vaalsbroek. 

In het tweede leerjaar werden de lessen en de sport voortgezet en werkten de jongens bovendien 5 uur per dag in het bovengrondse bedrijf.  Daar moesten ze mijnhout opstapelen, spoorrails aanleggen, schoonmaken en aan de leesband stenen uit de naar boven gebrachte kolen halen.

In het derde leerjaar maakten ze kennis met de leermijn, waar zij in het ondergrondse vak werden opgeleid door ervaren ondergrondse instructeurs. Na twee maanden gingen ze voor het eerst een dag ondergronds, ze moesten dan wel al minstens 16½ zijn.  Weer twee maanden later, 2 dagen enzovoort.

Na het derde leerjaar volgde plaatsing ondergronds en kreeg de leerling de functie van sleper van waaruit hij zich verder kon ontwikkelen tot uiteindelijk houwer en kon hij zich volleerd mijnwerker noemen. De Ondergrondse Vakscholen sloten in 1968, tijdens het proces van mijnsluitingen.

De naam Musschemig komt in een iets andere vorm al in 1570 voor. Toen was het namelijk een Keulsch leen waarvan Willem van Swartsenborch de eigenaar was.

De witte huizen van Musschemig zijn rond 1902 gebouwd, samen met Leenhof waren dit de eerste  kolonieën die door de bouwafdeling van de Oranje Nassau Mijnen zijn gebouwd. De bouwkosten bedroegen 300,- gulden per woning.

De woningen werden bewoond door mijnwerkersgezinnen waarvan één of meerdere personen op de Oranje Nassau Mijn werkten. Hoe hoger de functie, hoe groter het huis. Opzichters en ingenieurs woonden ook nog eens dichter bij de mijn dan de koempels.

Toen de Lotharingse fam. De Wendel in 1908 eigenaar werd van de Oranje Nassau mijnen werden er huizen gebouwd in Lotharingse stijl, gekenmerkt door gepleisterde gevels met een omlijsting van metselwerk en op het rode pannendak werd met blauwe pannen Lotharingse patronen aangebracht.

De kerk heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in het leven van de mijnwerkersgezinnen. Het kruisbeeld in de Smaragdstraat is daar nog steeds (anno 2023) getuige van. De processie trok door de wijk zoals op de foto’s hieronder te zien is. (De woningen aan de Agaatstraat zijn rond 1953 gebouwd).

Alle woningen zijn gebouwd naar het tuinstad idee, op de luchtfoto kun je zien dat alle woningen een grote tuin hadden. 

Op deze foto’s zie je hoe zeer de mijn aanwezig was en hoe dicht de steenberg bij de woningen lag. Die steenberg was 50 à 60 meter hoog.

Aan de Huskensweg (1920) en in de Saffierstraat (1917) staan woningblokken met een plat dak. Waarschijnlijk ook gebouwd in opdracht van de Oranje Nassau mijn.

Ons dagelijks brood (O.D.B.) was een coöperatieve vereniging. De leden van deze vereniging kochten hun levensmiddelen bij de coöperatie. Aan het einde van het jaar kregen zij een dividend uitgekeerd. Hoe groot het dividend was, werd bepaald aan de hand van hoeveel men er gekocht had. Op deze manier werd de tussenhandel uitgeschakeld.

De O.D.B. is opgericht in 1911 door de “Christelijke Mijnwerkersbond” onder leiding van Mgr Dr. Poels. Na de moeilijke opstart jaren groeide de O.D.B. uit tot de grootste en machtigste coöperatie van Nederland met 57 winkels, 7 slagerijen en 3 bakkerijen in 1961.

Op 29 december 1963 fuseerde de O.D.B. met de coöperatieve vereniging Eendracht uit Vaals en veranderde de naam in Co-op Zuid Limburg. De groei ging door en er volgde een nieuwe fusie in september 1973 met de Maastrichtse broodfabriek Mabro. 

Het faillissement van de VLB (de Verenigde Limburgse Bakkerijen; onderdeel van de Co-op Zuid Limburg) in Heerlen in oktober 1974 betekende het einde van de broodafdeling en daarmee ook het einde van de O.D.B. broodventers.

De Co-op Zuid-Limburg bleef bestaan tot 1985.

Eén van de zeven slagerijen was gelegen aan de Dautzenbergstraat 28, anno 2023 kunnen we boven de voormalige winkel en de naastgelegen poort nog steeds de naam van de coöperatie zien. Achter de poort ligt een oprit naar een restaurant. 

Op de plaats van dit restaurant lag eerst een magazijn, dat hoorde toen bij de koloniale warenwinkel van de ODB aan de Saroleastraat 41. Dat magazijn werd op 24 november 1923 door brand verwoest.

In 1924/25 werd er in opdracht van de “Coöperatieve Vereniging Ons Dagelijksch Brood” een nieuw magazijn gebouwd. Dit magazijn was bereikbaar vanaf de Dautzenbergstraat, om precies te zijn via de poort naast de op 19 maart 1925 geopende ODB slagerij. Deze slagerij was zeker tot 1983 op dat adres gevestigd.

Tot wanneer het magazijn gebruikt is door ODB is niet bekend.

In april 1988 openen Walter en Henny Riedel in het magazijn een Italiaans restaurant. Vervolgens opende Linda Massij er een restaurant onder de naam “Het Nieuwe Pakhuis”, dat op 18 oktober 2014 haar deuren weer sloot. Daarna kreeg het restaurant weer een nieuwe eigenaar en ook een nieuwe naam, “Ronnie’s BBQ”, dat vervolgens weer van eigenaar wisselde en nu “Eten bij Coen” heet.

Deze wandeling leidt u die u langs alle locaties die u volgens ons gezien moet hebben als u Heerlen bezoekt. De meeste Heerlenaren kennen al die locaties, maar kennen zij ook het verhaal dat erbij hoort?

Het is een audiotour van 2,9 km met een digitale routekaart. U kunt op ieder willekeurig punt op de route starten en ook de looprichting is vrij te kiezen. 

Zo leert u Heerlen kennen in één à anderhalf uur.

P.S. Voor rolstoelgebruikers zijn  het Schachtgebouw en de Heron  alleen via een flinke omweg (900 meter heen en 900 meter terug) te bereiken.

De eerste synagoge van Heerlen werd in 1852 opgeknapt, wanneer deze is gebouwd en ingewijd is onbekend. We hebben het hier over de synagoge aan de Veemarkt (nu Wilhelminaplein) die tot 1936 in gebruik is geweest.

Sinds 1778 was er een joodse begraafplaats op de plek waar anno 2022 de Morenhoek is. Vanwege ruimtegebrek werd er in 1811 een nieuwe begraafplaats aangelegd aan de Schinkelsteeg (nu Stationstraat) en vanaf 1900 werden de joden begraven naast de algemene begraafplaats aan de Akerstraat.

Op de plek van de begraafplaats aan de Stationstraat werd in 1936 een nieuwe synagoge gebouwd. De daar aanwezige graven zijn niet geruimd; er is overheen gebouwd.

Direct na de bevrijding van Heerlen is de geplunderde synagoge, waarvan ook het interieur vernield was, opnieuw ingewijd. In 1959 volgde pas een totale renovatie van het gebouw.

Omdat het aantal gemeenteleden terug liep is de synagoge sinds 1985 niet meer in gebruik en zijn de joodse gemeenten van Heerlen, Roermond en Maastricht samengevoegd.

De synagoge is anno 2022 privé eigendom en licht verborgen achter een bloemenzaak te wachten op ……………?

Tijdens een stadswandeling verteld de gids u over het Heerlens verleden. Romeinse tijd, middeleeuwen, mijn-tijd, de laagtij dagen en de moderne tijd.

Tijdens een mijnstad-wandeling verteld de gids u over het mijnverleden van de stad aan de hand van gebouwen en straten die er nu nog zijn.

Tijdens een mijn-wandeling gaat u met de gids een wandeling maken over het voormalige mijnterrein van de Oranje Nassau 1 mijn en wordt er vooral aandacht besteed aan het bovengrondse mijn-verhaal en wat daar nog van te zien is. Voor het ondergrondse mijn-verhaal bevelen wij onze collega s van Het Nederlandse Mijnmuseum van harte aan.

Kunstenaar Jaap Bongers maakte dit marmeren beeld dat de naam “Habitat” kreeg maar dat raar genoeg  “Geborgenheid” wordt genoemd. 

Dit kunstwerk is een afgeleide van een werk uit een serie van vier kunstwerken met de titel “the environment of the ancient drummer”, dat opzich weer een onderdeel is van een grotere serie werken “archeologische resten van een imaginaire cultuur”

De basisvorm voor de vier kunstwerken is het drie-dimensionaal ovaal (Ellipsoïde). 

Een sarcofaag, gemaakt van een 2 meter lange boomstam, die aan de uiteinden is afgerond (3-dimensionale ovaal) en in de lengte doormidden is gezaagd, tussen de twee helften zijn 4 houten blokken gelegd waardoor er een spleet ontstaat. De sarcofaag symboliseert de dood.

Een spleettrommel in de vorm van een ellipsoïde, is gemaakt uit één blok eikenhout en heeft uiteraard ook een spleet. De spleettrommel staat voor communicatie.

Een huis in de vorm van een dwars doorgesneden ellipsoïde die op zijn platte kant staat. Het origineel is een geraamte van betonijzeren waaroverheen in teer gedrenkt jute is gespannen en dat ook een (verticale) spleet heeft. De huisvorm staat voor het actieve leven.

Deze huisvorm is de basis voor het marmeren beeld dat hij later voor Heerlen zou gaan maken.

Dan is er nog een kleinere huisvorm die hetzelfde uitziet als het huis alleen kleiner. Dit kleine huis is een tempel en staat voor de spiritualiteit.

Het beeld “habitat” werd in 1984 onthuld bij een schoolgebouw van het toenmalige Arcus College aan de Meezenbroekerweg in Heerlen en is een symbool van eenvoud en natuurverbondenheid. Toen de school in 2014 naar de nieuwbouw aan Valkenburgerweg is verhuisd is ook het beeld naar de nieuwe locatie verplaatst.

Het maken van het beeld heeft al met al een klein jaar geduurd en is in marmer uitgevoerd omdat Bongers in die tijd in Italië (Pietrasanta) woonde en omgeven was door beeldhouwers die veel met marmer werkten, bovendien kun je natuurverbondenheid beter met een natuurproduct uitbeelden dat bestand is tegen weer en wind en last but not least heeft marmer een prachtige uitstraling.

Door de driedeling lijkt de sculptuur groter en is het net als een huis opgebouwd uit lagen.

Jaap Bongers is in 1954 geboren in Geleen en verhuisde op zijn 17de naar Maastricht waar hij studeerde aan de Stadsacademie, daarna aan de academie in Milaan en weer terugkeerde naar Maastricht om aan de Jan van Eyckacademie zijn studie af te ronden. De belangstelling voor de natuur en de archeologie is hem door pa en ma Bongers met de paplepel ingegeven. Sinds 2019 woont hij in Botswana.

Onderstaande link verwijst naar een film over het project “the environment of the ancient drummer”

Bron: Jaap Bongers

In het Limburgse dorp Heythuysen werd een zustercongregatie gesticht met de naam: “Zusters van de Boetvaardigheid en van de Christelijke Liefde van de Derde Orde van de H. Franciscus”, dat is een hele mond vol en daarom werd de orde kortweg “de Franciscanessen van Heythuysen” of ook wel “Zuster van de boetvaardigheid” genoemd.

De congregatie werd in 1835 gesticht en hield zich bezig met onderwijs aan arme kinderen en de zorg voor behoeftigen en zieken. 

De stichteres was Maria Catharina Daemen (Ohé en Laak 1787-1858 Heythuysen) werd binnen de orde Moeder Magdalena genoemd ze had haar kloostergelofte in 1817 afgelegd en in 1835 stelde zij zich samen met een aantal andere vrouwen onder de kloosterregels van de Heilige Franciscus. In 1869 volgde de Pauselijke goedkeuring pas.

In 1846 werd er een tweede klooster gesticht in Oldenzaal en daarna ging het snel. In 1858 waren er al 17 Franciscanessen kloosters en halverwege de twintigste eeuw waren er wereldwijd 4300 Franciscanessen verdeeld over 172 kloosters waarvan 34 kloosters in Nederland. Een van die Nederlandse kloosters was het klooster aan de Grasbroekerweg 166 dat in  1922 is gebouwd naar een ontwerp van architect Joseph Seelen.

Vanaf 14 november 1963 was opvang- en doorgangshuis De Dennenheuvel in het klooster aan de Grasbroekerweg gevestigd voor kinderen van 0 tot 16 jaar, die tijdelijk opgevangen moesten omdat de thuissituatie dat vereiste. De opvang duurde drie tot zes maanden waarna de kinderen in de regel weer terug naar huis konden, maar soms was het nodig om ze in een pleeggezin of internaat te plaatsen. De Dennenheuvel werd geleid door de zusters met ondersteuning een psycholoog, maatschappelijk werkers en activiteitenbegeleiders. Eind 1983 sloot De Dennenheuvel haar deuren

In januari 1984 namen vijf mensen het initiatief om  een baanlozen centrum te beginnen in het klooster. De zusters vonden dat goed en vroegen slechts fl 50,- per vierkante meter per maand om uit de kosten te zijn. Twee van de vijf beroepskrachten werden door de zusters betaald.

De twee beroepskrachten werden vanaf 1992 uit een ander potje betaald  omdat ook de zusters moesten bezuinigen. 

In 1994 werd de naam van het “Baanlozencentrum” veranderd in “De Baanbreker”. 

Hier volgt een overzicht (waarschijnlijk niet compleet) van initiatieven en groepen die onderdak hebben gevonden in de Baanbreker, sommige daarvan zaten er van af het begin in 1984.

Klokkenmakers gilde – Vrouwen in de bijstand – Scoutinggroep – Hobbygroep voor AOW’ers – Vredesburo – Fotografen collectief – Restaurant Kappesmoos (voor fl 6,- kreeg je er een warme maaltijd) – Bodypower (met zelfgemaakte fitnessapparatuur) – Muziekinstrumentenmakers – Peuterspeelzaal Pinokkio – Biologische tuin – Kinderboerderij – HIV vereniging Limburg

Eind jaren negentig kwam het klooster leeg te staan en is op een gegeven moment afgebroken om plaats te maken voor woningbouw die in 2010 is gerealiseerd. De kapel en een deel van de kloostermuren zijn blijven staan waardoor de contouren van het terrein herkenbaar zijn gebleven.

Als kers op de taart is de kapel in 2021/22 opgeknapt, met respect voor de historie van het gebouw zijn er drie luxe appartementen gerealiseerd, precies honderd jaar na de bouw.