De Weltermolen

Een van de mooiste watermolens van Nederland is de Weltermolen. Het langgerekte gebouw werd al in 1381 genoemd als zijnde de molen behorende tot het “Huis Strijthagen tot Welten”. Het Huis Strijthagen ligt een klein stukje verder.

De molen was in die tijd een zogenaamde banmolen, dat wil zeggen dat de leenplichtige boeren verplicht waren hun granen in deze molen te laten malen.

Het “maalwater” was afkomstig van de Geleenbeek die twee “vergaarvijvers” voedde. Plaatselijk heette de Geleenbeek in die tijd de Welterbeek of molenbeek. 

Het beschikbaren water bij deze middenslagmolen werd niet optimaal gebruikt Er ging tijdens het malen veel water verloren. Tijdens droge zomers kon het voorkomen dat het waterpeil zo laag kwam te staan dat er niet gemalen kon worden en dat de boeren moesten uitwijken naar een andere molen.

Eén van de vijvers is in 1916 gedempt en de loop van de beek werd gewijzigd waardoor de overgebleven Weltervijver minder water kreeg. Het duurde een week om het water in de vijver weer op peil te krijgen na één “maaldag”. In 1925 is de molenaar gebruik gaan maken van een elektromotor om de molen aan te drijven.

De molen en het naastgelegen woonhuis hebben een bijzonder mooi mansarde dak van leien, daarnaast liggen ook nog twee schuren. De toren is opgebouwd uit mergel en baksteen, heeft drie verdiepingen en is uit de 17e eeuw. Boven op de toren staat een windvaan in de vorm van een karper. Het waterrad uit 1898 is van gietijzer en heeft een diameter van 5,40 meter en is 1,30 meter breed.

Na de tweede wereldoorlog is de molen in verval geraakt. In 1976 hebben de 8 eigenaren (broers en zussen die het hadden georven) de molen, het huis en de schuren, de boomgaard, de vijver en het weiland verkocht aan de gemeente Heerlen. De gemeente heeft het complex laten restaureren en al tijdens de restauratie verkocht.

Op 2 september 1982 is, door de burgemeester van Heerlen, een van de  mooiste watermolens van Nederland weer officieel in gebruik gesteld.