In een schenkingsakte van bisschop Udo van Toul uit 1065 wordt naast de wijding van de kerk in Voerendaal in het jaar 1049, door paus Leo IX ook de Martinuskapel en de Andreaskapel genoemd. Deze laatste stond vermoedelijk op de plek waar nu de Sint Pancratiuskerk staat.
Toen eind 12e eeuw door Dirk van Ahre Heerlen kerkelijke los gemaakt was van de moederkerk Sint Laurentius te Voerendaal, is de Sint Pancratiusparochie opgericht.
In de 12e eeuw wordt tegen de voormalige houten Andreaskapel een (stenen?) Westwerk gebouwd.
In de 12e/13e eeuw wordt de houten kapel/kerk vervangen door een stenen kerk.
Het Westwerk werd vervangen door een verdedigingstoren (donjon of dungeon) onze huidige kerktoren maar dan zonder spits . Deze Turis major (de grote toren) is in 1394 gebouwd of gereedgekomen.
De donjon werd tegen de kerk aangebouwd en had geen torenspits en er waren ook geen ingangen op de begane grond om in de toren te komen. Op de eerste verdieping was een deur die je alleen met een lange ladder vanuit de kerk kon bereiken. Van daaruit kon je via luiken en met ladders naar boven of beneden. Op die manier was elke verdieping apart te verdedigen.
De hertog van Brabant verleende aan de bewoners van Heerlen refugierecht; dat is het recht om in tijden van oorlog een veilig heenkomen te vinden binnen het Landsfort. Boven het kerkgewelf waren kamertjes voor hun tijdelijk onderdak. Deze waren alleen vanuit de toren bereikbaar.
In 1606 waait bij een hevige storm een deel van de toren op het middenschip. De kerk wordt tijdens de reparatie aangepast, vergroot en krijgt een torenspits.
Anno 2024 bestaat de toren uit vier bouwdelen. De onderste twee zijn van Nievelsteiner zandsteen opgetrokken en gerepareerd met Kunradersteen en de bovenste twee van Mergel
Van 1649 tot 1830 werd de kerk door zowel katholieken als protestanten gebruikt. Het simultaneum. Dit leidde herhaaldelijk tot pesterijen en vechtpartijen waar beide groepen zich schuldig aan maakten.
In de tweede helft van de 19e eeuw vindt er een verbouwing plaats waarbij er een driezijdig koor wordt gerealiseerd, het kerkschip wordt verlengd en er wordt een trappentoren gebouwd (1862).
Van 1901 tot 1903 vindt er een grote verbouwing plaats o.l.v. architect Jos Cuypers (zoon van Pierre Cuypers uit Roermond die o.a. het centrale station en het Rijksmuseum in Amsterdam heeft ontworpen). De kerk wordt vergroot met een vieringtoren en trancepten, een nieuw priesterkoor, een crypte en de toren krigen toegangsdeuren.
Tussen 1959 en 1962 vond er een verbouwing plaats o.l.v. architect Frits Peutz waarbij o.a. De sacristie van Cuypers wordt vervangen en er is een doopkapel gerealiseerd.
Het orgel dateert uit 1908 en is in 1951 uitgebreid (3 klavieren en 39 registers).
Het Carillon ook wel beiaard of klokkenspel genoemd is in 1964 geschonken door de bevolking en de Staatsmijnen en bestaat uit 49 bronzen klokken die worden bespeeld door Frank Steijns (violist bij Andre Rieu). Frank vierde in augustus 2020 zijn 25 jarig beiaardiers jubileum.
“Elke” zaterdagmiddag (van 14 tot 16 uur) is de kerk open en zijn er gidsen aanwezig die u kosteloos rondleiden. U kunt dan o.a. de plafondschilderingen van Charles Eyck en de glas in lood ramen van Eugène Laudy bewonderen. Door gebruik te maken van de QR code bij de zuidelijke ingang kunt u op uw telefoon een kijkje nemen in de kerk.
Begraafplaats / Kerkplein
Naast de kerk bevond zich een ommuurde begraafplaats die in 1821 zo vol was dat men besloot om een tweede begraafplaats aan te leggen aan de Akerstraat 37a. In verband met de verbouwing van de kerk in 1901 zijn alle graven geruimd of verplaatst.
Gewelfgangen
Onder het kerkplein bevonden zich grote gewelfgangen, die als schuilplaats en magazijn dienden. Alle gewelven zijn gebouwd van kunradersteen* en baksteen en hebben een hoogte van ongeveer 2 meter; de dikte van de scheidingsmuren was ruim 1 meter en de bovenkant was ± 30 centimeter dik. De huizen zijn later OP de ondergrondse gewelfgangen gebouwd, en werden als kelder gebruikt. Op de plaats van de huidige crypte bevond zich ook een keldergewelf. Ondergronds stond de Schelmentoren in verbinding met de kerktoren, die in die tijd een verdedigingstoren was. Het is aan te nemen dat de oude vesting een lange “vluchtgang” gehad moet hebben tot buiten de vesting.
De Heiligen
Sint Andreas (beroep visser) was een apostel van Jezus en de broer van apostel Petrus. Andreas is gekruisigd aan een X vormig kruis. Hij wordt meestal afgebeeld met dat X kruis, blootvoets met een lang tuniek en een schriftrol of boek in zijn hand.
Pancratius (Phrygië, Turkije, 289 na Chr. – Rome, 12 mei 304 na Chr.) In een poging om het christendom uit te roeien eisten Romeinse keizers dat iedereen een offer moest brengen aan de Romeinse goden. De 14 jarige Pancratius weigerde en werd ter dood veroordeeld. Op het graf van Pancratius werd dik 100 jaar later door Paus Symmachus een kerk gebouwd, de Sint Pancratiusbasiliek. Pancratius werd bijzonder vereerd in het middeleeuwse Europa en een gelofte, afgelegd in de Pancratiusbasiliek, gold als bijzonder heilig. Pancratius is een van de vier (vijf) ijsheiligen (12 mei)
Mamertus 11 mei – Pancratius 12 mei – Servatius 13 mei – Bonifatius van – Tarsus 14 mei – Sofia van Rome 15 mei
https://360.visitzuidlimburg.nl/pancratiuskerk/
Kroniek van de Sint Pancratiuskerk:
- 1065: Andreaskapel wordt genoemd in een schenkingsakte.
- 12e eeuw: Stichting Sint Pancratiusparochie.
- 12e eeuw: Westwerk
- 12e/13e eeuw: houten kapel wordt stenen kerk
- 1394: Westwerk is vervangen door Dunjon.
- 1606: Storm beschadigt toren en kerk
- 1649 tot 1830: Simultaneum
- 1862: Verbouwing en uitbreiding kerkgebouw.
- 1901/03: Verbouwing door Jos Cuypers.
- Het orgel dateert uit 1908
- 1959/1962: Verbouwing door Peutz.
- Het carillon dateert uit 1964
Add a Comment