Het höfke van Sint Antonius

Vanwege de enorme bevolkingsgroei in de mijnstreek was voldoende zielzorg wenselijk om zodoende ongewenste toestanden tegen te gaan.

Omdat het bisdom te weinig priesters had werden vanaf 1910 veel kolonieën verheven tot rectoraten, waar paters van diverse ordes en congregaties de zielzorg op zich namen. De H. martelaren van Gorcum, was in 1911 het eerste rectoraat in Heerlen.Dit rectoraat werd geleid door de Franciscanen* die een klooster en kloosterkerk bouwden aan de Sittarderweg.

Franciscanen: een kloosterorde (bedelorde) bestaande uit volgelingen van Franciscus van Assisi. We onderscheiden de Minderbroeders en de Serafijnen.

De patroonheilige van de Franciscanen is minderbroeder Antonius van Padua (Lissabon, 15 augustus 1195 – Padua, 13 juni 1231) Hij was een theoloog en kerkleraar* en werd in 1232 door paus Gregorius IX heilig verklaard.

Kerkleraar: eretitel die in de Rooms-Katholieke Kerk wordt toegekend aan schrijvers die uitmunten door hun schrijftalent.

Sint Antonius is de heilige voor verloren voorwerpen, voor vrouwen en kinderen, voor armen, voor bakkers, voor mijnwerkers, voor het huwelijk en voor reizigers en verliefden. Bovendien is Antonius de patroon tegen schipbreuk, de pest en koorts. Sinds 1934 is Antonius de beschermheilige van Portugal en is 13 juni in Portugal een officiële feestdag.

In 1923 werd in het rectoraat “H. martelaren van Gorcum” de Antoniusviering geïntroduceerd met de invoering van een noveen. Negen dinsdagen voorafgaand aan de gedenkdag 13 juni werd er gebeden voor Sint Antonius. Voor de noveen* in 1936 werd in het kerkportaal een grote, tijdelijke Antoniuskapel ingericht.

Noveen: (novena = negen dagen)

Het plan om een Antoniuskapel te bouwen werd op 26 april 1938 bekendgemaakt. Middels giften en collectes en de verkoop van bidprentjes (voor 1 gulden per stuk) werd het geld voor de bouw bijeen gebracht.

Een deel van de Engelse tuin tussen de kerk en het patronaat werd buiten de clausuur* gebracht en van de kloostertuin afgesloten. In de muur aan de straatkant werd een poort gemaakt. De tuin kreeg de naam “Sint-Antoniushofke”.

Clausuur: een afgescheiden gebied bij een klooster, waarbinnen de monniken of slotzusters (monialen) leven, en dat niet toegankelijk is voor buitenstaanders.

De kapel

Kerkmeester en mijnwerker Jean Peeters bouwde samen met vrijwilligers een kapel en legde een bidweg aan met een aantal staties waarin beelden stonden van scènes uit het leven van Sint Antonius. De bouwmaterialen werden door de Oranje-Nassaumijnen geschonken.

De eerste steenlegging vond plaats op 17 juli 1938, 5 maanden later was de kapel klaar zodat deze op 16 april 1939 door bisschop Lemmens kon worden ingezegend.

Oorspronkelijk stond er in de kapel een houten beeld van Sint Antonius, gemaakt door Charles Vos. Opvallend aan dat beeld was dat de voor Antonius beelden gebruikelijke lelietak ontbrak. Later is dit beeld vervangen door een beeld van gips die destijds bij duizenden in diverse ateliers voor kerkelijke kunst werd geproduceerd.

De begraafplaats

Tussen 1923 en 1980 werd een deel achter de kapel als kloosterkerkhof voor 25 franciscanen en 1 wereldheer*. In 1980 is het kerkhof geruimd en zijn de graven verplaatst naar de algemene begraafplaats aan de lmstenraderweg.

Wereldheer: geestelijke die niet tot een orde of congregatie behoort.

Ten gevolge van vernielingen van vijf van de dertien statiebeelden op 16 maart 1952 steeg de belangstelling voor het Antonius-Höfke. Geïnitieerd door de minderbroeders arriveerden in juni 1952 drie bedevaarten uit Weert, Wychen en Kerkrade en later, in 1955 nog een uit Venray. Het Antonius-Höfke was bekend in geheel katholiek Nederland. Na de mijnsluiting werd het Antonius-Höfke steeds minder vaak bezocht door gelovigen en na het sluiten van de kerk, in 1995 raakte het höfke steeds meer in verval en werd het gesloten, de beelden werden uit voorzorg opgeslagen.

In 2017 werd een initiatiefgroep opgericht om antwoorden te vinden op de wie, wat, waar vragen. Dit resulteerde in de oprichting van een stichting in 2018. De belangrijkste taken waren het maken van een plan, het werven van fondsen en vrijwilligers.

In 2020 hebben vrijwilligers een mozaïek gemaakt dat in september van dat jaar door de interim burgemeester Emile Roemer werd onthuld. Het ontwerp voor het mozaïek is gemaakt door vormgever en kunstenaar Marcel Hazen, die ook een van de vele vrijwilligers is.

In 2021 was er 120.000,- euro in kas en konden de vrijwilligers eindelijk aan de slag (samen met een paar professionals). Paden en bloembakken maken, hekwerk plaatsen, staties renoveren, schilderen, grasveldjes aanleggen, snoeien, beplanten, enzovoort. Er zullen altijd vrijwilligers nodig zijn om het Höfke van Sint Antonius te onderhouden. Een belangrijk aspect is de gezelligheid op klusdagen maar ook tijdens de activiteiten die er georganiseerd worden.

De Staties

Van de 13 statie-beelden zijn er 11 teruggevonden en gerestaureerd. Van de statie-huisjes zijn er slechts 5 overgebleven.

Statie 1

Antonius, toen nog Fernando werd gedoopt in de kathedraal in Lissabon in het bijzijn van zijn ouders.

Statie 2

De scène toont Antonius, toen nog Fernando genaamd, die als jongen (hij draagt nog geen pij) belofte van zuiverheid doet en zich aan Maria toewijdt. Antonius is geboren op 15 augustus (Maria Tenhemelopneming) Aan de onderkant van de statie zijn twee dankplaquettes aangebracht van mannen die behouden uit de Tweede Wereldoorlog zijn teruggekeerd

Statie 2 na de renovatie. De namen van de vrijwilligers die geholpen hebben bij het opknappen van het Höfke staan vermeld op de plaquette.

Statie 3

Antonius, toen nog Fernando genaamd, treedt toe tot de Orde der Minderbroeders en neemt de naam Antonius aan.

Statie 4

De Heilige Antonius doet in de keuken het eenvoudigste huiswerk.

Antonius wil de minste der minsten zijn en doet de afwas.

Bij deze statie was een vredesplaquette aangebracht.

H. ANTONIUS

MAAK VAN DIT OFFER

UIT STEEN EN CEMENT

DOOR UWE VOORSPRAAK

EEN VREDESMONUMENT

BB APRIL 1945 MF

Statie 5

De eerste preek van Antonius. Iedereen denkt dat hij alleen geschikt is voor simpel werk. Hij wil ook niet dat de anderen weten dat hij een gestudeerd man is. Wanneer hij voor het eerst preekt, omdat niemand anders dit wil doen, luisteren de toehoorders vol verbazing naar zijn wijze woorden.

Statie 6

Het kind Jezus verschijnt aan de Heilige Antonius

De scène toont het visioen van de verschijning van het Kind Jezus. Antonius is afgebeeld in een pij met een boek op een lessenaar waarboven het Christuskind, omringd door lichtstralen, verschijnt.

Statie 7

De scène toont: De vissenpreek: De kerk was leeg, daarom trok Antonius naar het strand om voor de vissen te preken. Zodra hij het woord richtte tot de golven van de zee, kwamen van alle kanten vissen aan zwemmen en stelden zich in rijen voor hem op. Door met hun staart bewegingen in het water te maken, gaven ze hun instemming met Antonius’ woorden te kennen. Uiteindelijk zwemmen de vissen weg en vergeten de preek.

Statie 8

De scène toont het ezelwonder. Antonius wedde dat de ezel van een ketter wel eerbied aan de hostie zou betuigen waar zijn meester dat niet deed. Het dier kreeg dagen geen eten, daarna werd de voerbak gevuld. Antonius hield het dier de hostie voor. Het liet zijn voerbak voor wat die was en ging onmiddellijk door de knieën om zijn eerbied te betuigen.

Statie 9

Statie negen was tevens een oorlogsmonument. Op een plaquette stonden de namen van de Limburgse priesters die tijdens de tweede wereldoorlog in gevangenschap om het leven kwamen. Een van hen was Leo Moonen, secretaris van het bisdom. Omdat hij is geboren en getogen in het rectoraat is een straat naar hem genoemd. Het beeld van statie negen is helaas niet teruggevonden.

De staties 9, 10 en 11 werden pas in april/mei 1949 gebouwd door metselaar / aannemer Jan Theodoor van Kan uit Palemig.

Statie 10

De scène toont Antonius die een wonder verricht; hij wekt een dode man (ontbloot bovenlichaam) tijdelijk tot leven om de onschuld van de man te bewijzen.